Nam tính độc hại là gì? Quy chuẩn cực đoan về nam giới từ lâu đã tạo nên áp lực vô hình và gây ra nhiều hệ lụy tiêu cực cho sức khỏe và xã hội. Vậy quan niệm này độc hại ra sao? Tham khảo bài viết dưới đây của Tanca để hiểu rõ hơn.
Nam tính độc hại là gì?
Thuật ngữ "nam tính độc hại" (hoặc "tính nam độc hại") thường được sử dụng để ám chỉ một tập hợp các tiêu chuẩn nam giới cực đoan trong xã hội, gây tác động tiêu cực đến nam giới, phụ nữ và xã hội nói chung. Thuật ngữ này đã phát triển theo thời gian và có vị trí của riêng nó trong cả lĩnh vực học thuật và cuộc sống hàng ngày.
Một nghiên cứu trên Tạp chí Tâm lý học Trường học đã định nghĩa "nam tính độc hại" như sau: "Đó là tập hợp các đặc điểm nam tính lỗi thời trong xã hội, nhằm tôn vinh sự thống trị của nam giới, giá trị thấp của phụ nữ, khuyến khích định kiến đồng tính và bạo lực vô lý".
Có nhiều tiêu chuẩn truyền thống về nam tính đã trở nên phổ biến trong nhiều văn hóa, thậm chí được tôn vinh như: sức mạnh, độc lập, thống trị, khả năng tình dục và sự kìm kẹp cảm xúc. Những tiêu chuẩn này không hoàn toàn sai, nhưng việc quá nhấn mạnh và áp đặt ý rằng tất cả đàn ông phải tuân thủ tất cả những yêu cầu này được coi là một dạng biểu hiện của nam tính độc hại.
Ví dụ, trẻ trai thường được khuyến khích "Hãy mạnh mẽ lên! Con trai không được khóc", những lời động viên này đôi khi có tính chất nam tính độc hại vì nó coi thường những cảm xúc và sự tổn thương của con trai. Những hướng dẫn này lợi hại cho tâm trí của trẻ, khiến cho chúng sợ hãi về việc hiển thị bên ngoài mặt yếu đuối hoặc nhút nhát của bản thân.
Một ví dụ phổ biến khác là câu nói "Hãy trở thành người đàn ông thực sự", điều này giống như cho phép nam thanh niên hành động một cách bất cẩn, hung hăng và bạo lực thay vì dạy học về trách nhiệm và công nhận những sai lầm của mình.
Sự kỳ vọng về những tiêu chuẩn nam tính này có thể đến từ cha mẹ, giáo viên và bạn bè cùng trang lứa. Mặc dù thường không có ý đồ xấu, nhưng những kỳ vọng này gieo mầm sự bất cân xứng trong xã hội. Các tổ chức, chuyên gia y tế và nhiều nam thanh niên đang cố gắng thay đổi quan niệm về nam tính độc hại này, khuyến khích nam giới đánh giá cao quan hệ, tính cách và sức khỏe tinh thần của họ hơn là tuân thủ những gì truyền thống mong đợi.
Xem thêm:
Nguồn gốc của tư tưởng “nam tính độc hại”
Các giá trị nam truyền thống phát triển từ hàng ngàn năm trước, trong thời kỳ con người còn phải chiến đấu và săn bắn để sinh tồn. Khi đó, những người đàn ông thành công nhất là những người có đủ khả năng chiến đấu, bao gồm sức mạnh thể chất, tàn nhẫn và hung hăng. Trong nhiều thập kỷ, nam giới đã thể hiện sự thống trị và quyền lực thông qua việc chinh phục người khác.
Tuy nhiên, từ những năm 1980 trở đi, hình mẫu nam giới này không còn phù hợp với quan niệm của xã hội đương đại. Trước sự gia tăng của phong trào nữ quyền, những hành vi và tính cách trước đây được coi là đáng tự hào của đàn ông bỗng trở thành sự chống đối đối với phụ nữ.
Trong quá trình nhận thức về tính nam truyền thống có thể gây hại, một số nhóm nam giới đã cảm thấy không thể thể hiện những hành vi truyền thống này trong một xã hội hiện đại. Phong trào nam giới những năm 1980 (the mythopoeic men’s movement) đã xuất hiện và khái niệm "nam tính độc hại" ra đời như một cách giải thoát cho "bản lĩnh đàn ông" của họ.
Phong trào này không nhằm mục đích giành lại quyền lợi cho nam giới mà thúc đẩy nam giới hiểu thêm về vai trò của tính nam trong xã hội mới và thoát khỏi những quan niệm độc hại về nam tính truyền thống.
Ngoài ra, khái niệm "nam tính độc hại" cũng không nhằm mục đích chê trách tất cả các giá trị của nam giới. Một cách khách quan, tính nam không gây hại, và những tiêu chuẩn nam tính lành mạnh sẽ được công nhận khi chúng không tạo ra mất cân bằng xã hội, và khi con người có thể sống và hoạt động theo những tiêu chuẩn đó một cách tích cực trong xã hội.
Biểu hiện của “nam tính độc hại”
Sợ đồng tính luyến ái
Những cá nhân nam tính độc hại cho rằng tình yêu đồng tính là một sự sai lệch nghiêm trọng so với tiêu chuẩn của một người đàn ông. Họ có thái độ quyết liệt và phê phán đối với những người thuộc cộng đồng này.
Ám ảnh về quyền lực và sự kiểm soát
Tư duy nam tính độc hại khuyến khích nam giới thể hiện quyền lực và sự chi phối của mình. Họ tin rằng nam giới là những người có quyền quyết định trong tất cả các mối quan hệ.
Họ cần trở thành "alpha male". Thuật ngữ này được sử dụng để chỉ những người đàn ông thành công, có quyền lực trong một lĩnh vực cụ thể.
Không làm việc nhà
Họ cho rằng nam giới không nên thực hiện các công việc nhỏ trong gia đình. Thay vào đó, nam giới cần đảm nhiệm những công việc quan trọng để kiếm tiền và nuôi sống gia đình. Công việc nhà thường được xem là nhiệm vụ của phụ nữ, người đảm nhận vai trò nội trợ trong gia đình.
Có xu hướng lăng nhăng và quấy rối tình dục
Tư duy nam tính độc hại cho rằng việc đàn ông có nhiều bạn tình là một điều "ngầu", trong khi đối với phụ nữ thì thể hiện sự phản đối và kỳ thị.
Tuy nhiên, điều đáng ngại hơn là những người đàn ông ủng hộ tư tưởng này tin rằng họ có quyền kiểm soát cơ thể của người phụ nữ. Họ tự cho phép mình có quyền sử dụng và lăng mạ, chỉ trích phụ nữ.
Xu hướng bạo lực
Sự hung hăng và bạo lực được coi là cách để thể hiện sự mạnh mẽ trong tư tưởng nam tính độc hại. Tuy nhiên, hành vi này gây ra nhiều vấn đề đáng lo ngại và có tác động tiêu cực đối với xã hội.
Giấu cảm xúc thật
Thành thật mà nói, những gì bạn nêu ra là các quan niệm nam tính độc hại. Theo tư tưởng này, nam giới phải luôn mạnh mẽ, không được thể hiện sự yếu đuối hay nhạy cảm. Bản chất của việc khóc được coi là không phù hợp với nam giới, và họ được kỳ vọng phải kiên cường về cảm xúc. Được cho là một người trụ cột cho mọi người, nam giới không được cho phép thể hiện sự yếu đuối, mà điều này được xem như chỉ dành riêng cho phụ nữ.
Tuy nhiên, cần nhận thức rằng các quan niệm này là độc hại và hạn chế. Nam giới cũng có quyền thể hiện cảm xúc và được xem như người yếu đuối trong một số tình huống. Đồng thời, sự nhạy cảm và khả năng thể hiện cảm xúc không làm giảm đi giá trị hay định vị của nam giới. Điều quan trọng là tôn trọng sự đa dạng và cho phép mỗi người tự do thể hiện bản thân mà không bị ràng buộc bởi các quy chuẩn hạn chế về tính dục hay giới tính.
Chấp nhận rủi ro
Sự mạnh mẽ và không sợ hãi khi đối mặt với mọi thử thách được coi là một đặc điểm phổ biến trong tư tưởng nam tính độc hại. Tuy nhiên, điều này đã dẫn đến nhiều nam giới rơi vào các tình huống tiêu cực như nghiện ngập, cờ bạc và nhiều vấn đề khác.
Ảnh hưởng về sức khỏe của tư tưởng “nam tính độc hại”
Hình mẫu tưởng chừng "lý tưởng" mà chúng ta xây dựng cho các đấng mày râu thực ra có nhiều mặt nguy hại không thể đoán trước. Việc áp đặt những tiêu chuẩn cực đoan đã dẫn đến sự tránh né của nam giới khi thể hiện và giải quyết cảm xúc. Điều này vô hình khiến cho nam giới dễ rơi vào những vấn đề tâm lý nghiêm trọng như rối loạn lo âu, trầm cảm, hoặc đơn giản là căng thẳng kéo dài.
Theo một nghiên cứu của Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ, tỉ lệ nam giới tự tử cao hơn gấp 3,5 lần so với nữ giới, đồng thời cũng có tỉ lệ mắc trầm cảm cao hơn đáng kể so với trung bình toàn cầu. Ngoài ra, do không tìm kiếm hoặc không nhận được sự hỗ trợ để giải quyết các vấn đề tâm lý, nam giới thường lựa chọn rượu bia hoặc chất kích thích như một "liều thuốc an thần tạm thời", dẫn đến tỉ lệ lạm dụng rượu và chất kích thích ở nam giới cao hơn gấp 2-3 lần so với nữ giới, gây hại đến sức khỏe tâm thần và thể chất của nam giới.
Tuy không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến nam giới, tinh thần nam độc cũng góp phần gây ra những bất ổn xã hội. Áp đặt tinh thần nam độc đã làm gia tăng xu hướng bạo lực trong nam giới. Theo kết quả điều tra quốc gia năm 2021, tại Việt Nam, tỷ lệ gia đình gặp tình trạng bạo lực gia đình lên đến 32%, trong đó có đến 90% trường hợp bạo lực gia đình do nam giới gây ra.
Tác động đối với xã hội
Tuy việc nam tính độc hại có thể gây tổn thương cho nam giới, nhưng hậu quả của nó có thể ảnh hưởng đến xã hội rộng hơn. Khi một người đàn ông cố gắng tuân theo các tiêu chuẩn "nam tính" một cách sai lệch, nhiều vấn đề xã hội có thể phát sinh, bao gồm:
- Bạo lực học đường: Sự tuân thủ mù quáng với hình mẫu nam tính có thể dẫn đến hành vi bạo lực trong môi trường học đường, gây tổn hại đến sự an toàn và phát triển của các em học sinh khác.
- Bạo lực gia đình: Các quy chuẩn nam tính thường liên quan đến sự thống trị và sự áp đặt, có thể dẫn đến tình trạng bạo lực gia đình, gây nguy hiểm và tổn thương cho các thành viên trong gia đình.
- Tấn công tình dục: Quan niệm về quyền lực và kiểm soát trong nam tính truyền thống có thể tạo điều kiện cho hành vi tấn công tình dục và sự xâm phạm vào sự tự chủ và sự an toàn của người khác.
- Tự tử: Cảm giác bị ràng buộc bởi các kỳ vọng nam tính độc hại và sự áp lực xã hội có thể gây ra tình trạng áp lực tâm lý và suy sụp tinh thần, dẫn đến nguy cơ tự tử tăng cao.
- Lạm dụng chất kích thích: Một số nam giới có thể sử dụng chất kích thích như ma túy hoặc rượu để tự an ủi hoặc thoát khỏi áp lực và sự bất đồng trong việc tuân thủ các tiêu chuẩn nam tính, dẫn đến lạm dụng chất kích thích và các vấn đề liên quan đến sức khỏe và phụ thuộc.
- Các hành vi rủi ro như lái xe nguy hiểm, cờ bạc và những hành vi khác có thể xuất hiện khi nam giới cố gắng thể hiện sự liên kết với hình ảnh nam tính độc hại, đồng thời bỏ qua các giá trị an toàn và trách nhiệm trong xã hội.
Cách ngăn chặn “nam tính độc hại”
Để ngăn chặn sự đầu độc các thế hệ nam thanh niên bằng các tư tưởng nam tính độc hại, cần thực hiện sự thay đổi toàn diện trong xã hội. Trong quá trình đó, giáo dục đóng vai trò quan trọng.
Cần giáo dục các bậc cha mẹ về tầm quan trọng của việc xây dựng một môi trường phát triển lành mạnh cho con cái và những tổn thương tâm lý mà con cái có thể chịu đựng do những kỳ vọng lệch lạc từ phụ huynh. Đối với thanh thiếu niên nam, cần giáo dục về cách thể hiện một "nam tính" lành mạnh, không gắn kết với sự rập khuôn và vô cảm, biết cách biểu đạt và điều tiết cảm xúc, sẵn lòng chia sẻ khó khăn và tìm kiếm hỗ trợ tâm lý khi cần thiết.
Ngoài ra, các môi trường xã hội như trường học, cơ quan cũng cần triển khai các chiến dịch và hoạt động nhằm thay đổi nhận thức về các tiêu chuẩn liên quan đến tính nam, cung cấp các chương trình giúp trẻ em nam và nam giới hòa nhập tích cực vào xã hội, khuyến khích mối quan hệ lành mạnh không có lạm dụng hoặc bạo lực.
Cuối cùng, mặc dù quan điểm về tính nam đã được hình thành trong xã hội từ lâu, trong một số tôn giáo hoặc tổ chức chính trị, tuy nhiên, quan trọng nhất là mỗi cá nhân nên hành động dựa trên quan điểm và niềm tin của riêng mình, miễn là không gây hại cho bản thân và người khác.
Ngăn chặn tính nam độc hại không có nghĩa là từ chối hoàn toàn các đặc điểm truyền thống liên quan đến tính nam, vì những đặc điểm như sự phiêu lưu, sức mạnh vẫn là những yếu tố giúp một người xác định tính nam của họ mà không gây "độc hại" cho xã hội. Không có bất kỳ khuôn mẫu cụ thể nào về "nam tính" mà xã hội có thể áp đặt lên mỗi cá nhân. Điều quan trọng là cá nhân quyết định xác định bản thân như thế nào và quan tâm đến điều gì.
Kết luận
Tìm hiểu sâu hơn về khái niệm Nam tính độc hại là gì? thực sự vô cùng cần thiết để giảm bớt áp lực trên vai nam giới. Chấp nhận bản thân và chấp nhận người khác sẽ giúp bạn trở thành một người đàn ông thực sự. Theo dõi Tanca mỗi ngày để có cái nhìn đa chiều hơn về những vấn đề trong cuộc sống.
