AI anxiety là gì? là một nỗi bất an của con người khi đứng trước sự phát triển vượt bậc của trí tuệ nhân tạo. Chúng đang từng bước ảnh hưởng đến cuộc sống và công việc của con người? Phải chăng con người sẽ bị thay thế? Cùng Tanca tìm hiểu chi tiết về chủ đề này qua bài viết dưới đây.
AI anxiety là gì?
Lo âu về trí tuệ nhân tạo (AI anxiety) là thuật ngữ để chỉ nỗi lo âu về những mối đe dọa mà trí tuệ nhân tạo đem đến cho cuộc sống và tương lai của con người. Theo chuyên gia nhân học Deborah Johnson, điều này chủ yếu xuất phát từ cảm giác mất quyền tự chủ khi phải đối mặt với sự thay đổi và không chắc chắn. AI anxiety thường phát sinh từ trải nghiệm trực tiếp với trí tuệ nhân tạo hoặc thông qua phương tiện truyền thông/phim ảnh, và có thể chia thành một số lo lắng cụ thể như sau:
1. Lo lắng về sự thay thế: Sự can thiệp của trí tuệ nhân tạo vào các công việc thủ công và sáng tạo được cho là đe dọa lấy công ăn việc làm của người lao động. Điều này không chỉ gây lo lắng về việc mất việc làm mà còn gợi lên sự hoài nghi về vị trí của con người, khi những câu chuyện về mất việc do trí tuệ nhân tạo thay thế ngày càng trở nên phổ biến trên phương tiện truyền thông.
2. Lo lắng về việc sử dụng: Nhiều người vẫn không hoàn toàn tin tưởng vào máy móc, vì vậy các sai sót của trí tuệ nhân tạo được xem như "những điểm yếu". Trí tuệ nhân tạo cũng có thể "đồng minh" với những định kiến làm mờ khả năng đánh giá của con người (ví dụ như xác nhận định kiến, khi nó tìm kiếm thông tin để phục vụ cho niềm tin hiện tại của bạn) hoặc được sử dụng với mục đích tiêu cực và phá hoại.
3. Lo lắng về "mất" kiến thức: Khi người ta già đi, khả năng học hỏi và thích nghi mới giảm đi. Vì vậy, sự phát triển nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo khiến một số người sợ rằng họ sẽ bị "bỏ lại phía sau". Họ lo lắng về việc thiếu kiến thức và không có sự chuẩn bị đối với tiềm năng của công nghệ.
4. Lo lắng về việc cấu hình trí tuệ nhân tạo: Cảm giác bị đe dọa và mâu thuẫn khi tiếp xúc với trí tuệ nhân tạo có ngoại hình, tư duy và cảm xúc tương tự con người. Trong tâm lý học, hiện tượng này được gọi là "thung lũng kỳ lạ". Điều này xảy ra khi ranh giới giữa con người và robot trở nên mơ hồ, khiến não bộ nhận biết là "vùng nguy hiểm".
Xem thêm:
Nguồn gốc của AI anxiety
Thuật ngữ tương tự là “AI-Anxiety” (kết hợp giữa AI và anxiety) đã được Day One Agency đặt trong mục từ điển dự đoán năm 2023. Họ định nghĩa “AI-Anxiety” là cảm giác không thoải mái khi trí tuệ nhân tạo xâm nhập vào lĩnh vực sáng tạo của con người. Chúng ta cảm thấy hoang mang vì không biết điều gì được tạo ra bởi con người và điều gì được tạo ra bởi máy móc.
Tuy nhiên, đây không phải là lần đầu tiên con người cảm thấy bị đe dọa bởi máy móc. Nỗi sợ này thực tế đã tồn tại ở Anh từ thế kỷ 18, khi sự xuất hiện của máy dệt cơ khí làm nhiều công nhân mất việc. Điều này đã gợi lên phong trào Luddites - một phong trào phá hủy máy dệt và máy móc, cùng với các cuộc biểu tình phản đối sự công nghiệp hóa lan rộng trên khắp châu Âu.
Trước khi xuất hiện AI anxiety, các phiên bản trước đó như tech anxiety (lo lắng về công nghệ) hoặc machine anxiety (lo lắng về máy móc) đã được sử dụng phổ biến."
Vì sao chúng ta rơi vào tình trạng AI anxiety?
Não bộ không muốn thay đổi
Não bộ chúng ta sợ thay đổi vì nó cảm thấy AI không an toàn. Khả năng khó lường của trí tuệ nhân tạo đe dọa đến thu nhập và tương lai của nhân loại, tạo nên nỗi sợ hãi về sinh tồn. Điều này tương tự như cách tổ tiên của chúng ta thường cảnh giác với những loại hoa quả lạ hoặc các vùng đất mới để bảo vệ bản thân.
Đặc biệt, các khuyết điểm của trí tuệ nhân tạo càng là "lý do" cho bộ não từ chối nó. Ví dụ, các thuật toán loại trừ người da màu đã được phát hiện trong các công cụ sàng lọc hồ sơ y tế của nhiều công ty bảo hiểm ở Mỹ.
Ảnh hưởng xấu từ truyền thông
Truyền thông không ngừng thông báo về ứng dụng của trí tuệ nhân tạo trong doanh nghiệp hoặc về những trường hợp mất việc do trí tuệ nhân tạo. Đặc biệt, khi những thông tin này được "rút gọn" thành các video gây nghiện trên mạng xã hội, chúng dễ khiến bạn rơi vào trạng thái doom scrolling (liên tục cuộn các thông tin tiêu cực trên mạng).
Đặc biệt, trong làn sóng sa thải, sự phổ biến của Chat GPT càng "thêm dầu vào lửa". Con người thường bị đặt vào tình huống đối đầu với trí tuệ nhân tạo, và sự cường điệu của nhiều doanh nghiệp về công nghệ này càng làm gia tăng nỗi sợ hãi của bạn đối với nó.
Trong điện ảnh, trí tuệ nhân tạo thường được miêu tả như một kẻ thù "không đội trời chung" với nhân loại. Các bộ phim như Terminator, Westworld hay 2001: A Space Odyssey vẽ nên hình ảnh trí tuệ nhân tạo như những nhân vật phản diện, mang tính hủy diệt. Những bộ phim này cũng mở ra những tưởng tượng tệ hại nhất, khiến khán giả bi quan rơi vào một vòng lặp suy nghĩ tiêu cực.
AI là tấm gương phản chiếu chiếu tâm lý con người
Theo trường phái tâm lý học Gestalt, con người thường chiếu cái tôi, cảm xúc và mong muốn của bản thân lên người khác. Do đó, nỗi sợ về sự thống trị của trí tuệ nhân tạo có thể được hiểu là việc phóng chiếu khát vọng quyền lực và cá nhân lên trí tuệ nhân tạo. Ví dụ, các định kiến về trí tuệ nhân tạo có thể phản ánh những ý niệm sâu sắc trong tâm trí con người.
Trí tuệ nhân tạo trở thành mối lo ngại vì nó tương đồng với chúng ta hơn chúng ta tưởng. Từ quá trình tiến hóa, con người đã tự động giải thích ý định của loài thú săn mồi thông qua việc áp dụng quy chiếu tư duy và cảm xúc của chính mình. Cơ chế này tương tự như cách chúng ta cố gắng kết nối với các thiết bị điện tử bằng cách nhân cách hóa chúng.
Cách thoát khỏi cảm giác lo sợ khi “sống chung” với AI?
Trí tuệ nhân tạo đang ngày càng phát triển và trở thành một công cụ hỗ trợ quan trọng cho con người. Công nghệ AI có thể được áp dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau như giáo dục, kinh doanh, quản lý nhân sự, và nhiều hơn nữa. Vì vậy, khó tránh khỏi tình trạng lo lắng về trí tuệ nhân tạo. Làm thế nào để con người có thể đối phó với nỗi sợ bị thay thế bởi AI? Dưới đây là một số gợi ý dành cho bạn:
1. Giữ tâm lý bình tĩnh và tìm cách giải quyết: Thay vì bị cuốn theo lo lắng, hãy giữ tâm lý bình tĩnh để tìm ra các giải pháp phù hợp nhất.
2. Tận dụng AI như một công cụ hỗ trợ: Hãy sử dụng AI để nâng cao hiệu suất công việc của bạn, nhưng đừng hoàn toàn phụ thuộc vào nó. Trí tuệ nhân tạo không thể thay thế hoàn toàn vai trò của con người, ví dụ như khả năng phân tích các yếu tố tinh thần của một thương hiệu.
3. Liên tục nâng cao bản thân: Hãy duy trì việc nâng cấp và cập nhật kiến thức để thích ứng với môi trường thay đổi. Học một ngôn ngữ mới, phát triển kỹ năng liên quan đến công việc, hoặc theo đuổi những sở thích cá nhân.
4. Tìm điểm yếu của AI: Trí tuệ nhân tạo khó hiểu con người như con người, vì nó hoạt động dựa trên mô hình toán học và dữ liệu. Tìm hiểu và tận dụng những khía cạnh mà AI không thể thực hiện tốt.
5. Thực hiện các bài tập tâm lý: Áp dụng các bài tập tâm lý giúp bạn tránh những tác động tiêu cực trong cuộc sống và công việc, cũng như giảm bớt sự lo lắng về sự thay thế bởi AI.
6. Chia sẻ với đồng nghiệp và cấp trên: Hãy chia sẻ những mối quan tâm và thách thức mà bạn đang đối mặt với đồng nghiệp và người quản lý. Có thể bạn sẽ nhận được lời khuyên hữu ích để vượt qua tình trạng lo lắng về trí tuệ nhân tạo.
7. Nếu cần thiết, hãy nhấn nút "tạm ngưng": Hãy xem xét việc tạm dừng việc đọc tin tức hoặc sử dụng mạng xã hội khi có quá nhiều thông tin tiêu cực. Điều này sẽ giúp bạn tạo ra một khoảng thời gian nghỉ ngơi cần thiết cho não bộ.
Thông qua việc áp dụng những gợi ý này, con người có thể tìm cách đối phó và vượt qua lo lắng về trí tuệ nhân tạo.
Những thắc mắc liên quan đến AI Anxiety là gì đã được chúng tôi nghiên cứu và tổng hợp một cách đầy đủ qua bài viết trên. Với những thông tin này, hy vọng Tanca đã mang đến cho bạn thêm những giải pháp hữu ích trước sự phát triển nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo.
