Mô hình công ty gia đình là loại hình thức kinh doanh được nhiều người chọn lựa nhờ ưu điểm về sự gắn kết, sự tin tưởng lẫn nhau và khả năng ra quyết định nhanh chóng. Nhưng nếu không được quản lý hiệu quả, mô hình này cũng có thể đối mặt với nhiều khó khăn. Chẳng hạn như xung đột gia đình, vấn đề chuyển giao quyền lực… Hãy cùng Tanca tìm hiểu kỹ hơn về mô hình và văn hóa doanh nghiệp gia đình ngay sau đây.

Công ty hộ gia đình là gì?

Mô hình kinh doanh gia đình là gì? Đây là mô hình doanh nghiệp được thành lập và hoạt động theo pháp luật. Trong đó các thành viên trong gia đình nắm giữ phần lớn vốn điều lệ, cổ phần và tham gia vào công việc điều hành/ quản lý.

Doanh nghiệp gia đình trong tiếng Anh được gọi là Family Business. Trong một doanh nghiệp gia đình, chủ tịch hội đồng quản trị, giám đốc điều hành hoặc các chức vụ quan trọng khác sẽ do thành viên trong gia đình nắm giữ.

Ở một số doanh nghiệp, hầu hết nhân sự cũng đều là thành viên gia đình. Họ thường nắm giữ 100% vốn đăng ký hoặc cổ phần. Các doanh nghiệp gia đình có xu hướng kinh doanh và tồn tại lâu hơn các mô hình kinh doanh khác.

Điều này có thể hiểu là truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác để duy trì hoạt động và phát triển. Một điều thú vị có thể bạn chưa biết đó là phần lớn các doanh nghiệp tư nhân thành công ở nước ta đều là mô hình công ty gia đình.

Xem thêm: Các loại Đòn bẩy kinh doanh

Ưu nhược điểm của công ty gia đình

Ưu điểm

Có lợi thế trong quản trị doanh nghiệp

Quyền sở hữu, tỷ lệ góp vốn có xu hướng tập trung vào một người hoặc một nhóm người trong gia đình. Nên hạn chế sự tham gia của bên ngoài vào quản lý và điều hành công ty.
Việc tổ chức và quản lý của công ty linh hoạt. Ngoài việc áp dụng các điều khoản của doanh nghiệp, nó có thể được giải quyết theo truyền thống và nguyên tắc gia đình.
Các thành viên của một công ty gia đình thường có trách nhiệm hơn đối với công việc.
Sự hợp tác và tin cậy giữa các thành viên trong công ty cao và gắn bó. Đây cũng là cơ sở để tạo dựng niềm tin với các đối tác trong hoạt động kinh doanh.

Hạn chế

Khó thực hiện huy động vốn, cơ sở vật chất, nhân lực và các nguồn lực bên ngoài khác… Bởi bản chất của doanh nghiệp gia đình là mô hình quản lý kinh doanh khép kín.
Sự phát triển và duy trì của một công ty phải phụ thuộc rất nhiều vào yếu tố con người.
Mô hình kinh doanh này muốn duy trì thì phải có sự kế thừa của thế hệ sau. Cần phải có những nhà quản lý phù hợp, có khả năng và triển vọng phát triển công ty.
Mâu thuẫn, bất đồng giữa các thành viên trong gia đình có thể ảnh hưởng đến hoạt động quản lý và kinh doanh của công ty. Một số doanh nghiệp gia đình bị giải thể do mâu thuẫn nội bộ.

Xem thêm: Cách xây dựng BCP để kinh doanh

Kinh nghiệm điều hành mô hình công ty gia đình hiệu quả

Chủ động quản lý các hoạt động gia đình

Đầu tiên, bạn cần thiết lập ranh giới. Nói chung, các vấn đề gia đình chỉ nên được giải quyết nội bộ. Ngược lại, những vấn đề thuộc phạm vi công việc nên hạn chế thảo luận ở nhà.

Để làm được điều này, bạn nên thiết lập một quy trình giải quyết xung đột cả trong và ngoài công ty. Đồng thời, nên có những cuộc nói chuyện thẳng thắn giữa các thành viên trong gia đình.

Luôn có bên thứ ba làm cố vấn

Tư vấn của bên thứ ba có thể giúp các doanh nghiệp theo mô hình công ty gia đình tránh việc đưa ra quyết định một cách chủ quan và cảm tính.

Bạn nên đưa một thành viên không phải là người trong gia đình tham gia vào hội đồng quản trị. Hoặc thuê thêm trợ lý chuyên mn để đưa ra đánh giá khách quan và tăng tính chuyên nghiệp cho các cuộc họp hội đồng quản trị.

Đối xử bình đẳng với mọi nhân viên

Điều khó nhất khi quản lý một doanh nghiệp gia đình là đối xử công bằng với nhân viên. Rất dễ sai lầm khi thiên vị nhân viên và các thành viên trong gia đình.

Nếu định kiến vẫn còn, những nhân viên khác sẽ coi thường bạn và tất nhiên họ sẽ không thích làm việc cho bạn. Vì vậy, để tránh phạm sai lầm này, bạn nên có các chính sách và quy định rõ ràng bằng văn bản trong việc đối xử với nhân viên và quy trình tuyển dụng của mình.

Làm rõ chức năng, quyền hạn và mô tả chi tiết từng công việc để nhân viên trong công ty cảm thấy được đối xử công bằng.

Khuyến khích các thành viên ra ngoài làm việc, học hỏi kinh nghiệm

Kinh nghiệm làm việc sẽ mang đến cho các thành viên trong gia đình cơ hội phát triển và tạo ra sự khác biệt trong doanh nghiệp. Khi ra ngoài làm việc, họ có tầm nhìn rộng hơn chứ không chỉ là văn hóa làm việc của chính gia đình mình.

Vì vậy, một khi họ quay lại, họ sẽ là đối tác kinh doanh tốt hơn so với anh em ruột thịt, điều này cũng giúp công ty tránh được những xung đột gia đình.

Giải quyết các nhu cầu và mục tiêu cá nhân của từng thành viên

Mỗi thành viên đều có mục tiêu, nhu cầu và ưu tiên riêng. Hầu hết các vấn đề này phát triển theo thời gian. Do đó, tốt nhất là coi chủ gia đình là nhà đầu tư cá nhân. Thấu hiểu và đáp ứng nhu cầu của từng cá nhân trong công việc cũng như cuộc sống cá nhân.

Hãy nhớ rằng những vấn đề nhỏ trong gia đình có thể biến thành vấn đề lớn nếu những vấn đề và mục tiêu nhỏ này không được giải quyết.

Nếu một nhân viên muốn rời đi, hãy chấp nhận nó

Nhân viên nghỉ việc ngày càng trở nên phổ biến trong các công ty. Là người đứng đầu một doanh nghiệp gia đình, bạn nên chuẩn bị tâm lý cho bất kỳ nhân viên nào ra đi và tôn trọng quyết định của họ.

Bạn càng cố “níu kéo” lại càng khiến mối quan hệ của bạn và người ấy trở nên xấu đi, không hiệu quả. Cách tốt nhất để “giữ chân” nhân viên là tạo ra một môi trường làm việc lành mạnh và cạnh tranh.

Cho dù nhân viên đó có phải là người thân của bạn hay không thì bạn cũng nên thăng chức cho họ. Nếu nhân viên của bạn (người thân) có năng lực làm việc tốt, hãy xem xét và tạo điều kiện để họ trở thành quản lý. Ngoài ra, hãy thể hiện sự đánh giá cao đối với những ý tưởng và quan điểm có giá trị của nhân viên.

Không lạm dụng quyền lực

Vai trò của một thành viên trong công ty hoàn toàn khác với vai trò của một thành viên trong gia đình. Trong công việc, bạn không nên đối xử với con trai như cha đối với con mình mà hãy đối xử với nhân viên như một ông chủ công ty.

Bạn cần tôn trọng ý kiến của con trai mình và không ép buộc chúng. Nếu bạn nhầm lẫn giữa việc giáo dục tại nhà với quản lý tại nơi làm việc, các mối quan hệ tình thân của bạn sẽ trở nên tồi tệ.

Để ngăn chặn lạm dụng quyền lực tại nơi làm việc và duy trì các mối quan hệ gia đình, bạn cần duy trì tính khách quan trong khi làm việc. Khi phê bình người thân, chỉ được tóm gọn sự phê bình trong khuôn khổ công việc, không thể quy vào việc cá nhân.

Xem thêm: SOP là gì? Cách áp dụng

Những công ty gia đình nổi tiếng

Công ty gia đình ở Việt Nam

Tập đoàn Vingroup: Do ông Phạm Nhật Vượng và vợ là bà Phạm Thu Hương sáng lập và điều hành. Vingroup là một trong những tập đoàn kinh doanh đa ngành nghề lớn nhất Việt Nam hiện nay, hoạt động trong các lĩnh vực như bất động sản, bán lẻ, y tế, giáo dục, ô tô, công nghệ,...
Tập đoàn Masan: Do ông Nguyễn Đăng Quang sáng lập và vận hành. Masan hoạt động trong nhiều lĩnh vực khác nhau như thực phẩm tiêu dùng, chăm sóc sức khỏe, giáo dục...
Tập đoàn Trường Hải (THACO): Do ông Trần Bá Dương thành lập và điều hành. THACO chuyên về lĩnh vực sản xuất và kinh doanh ô tô.
Tập đoàn Hoa Phát: Do ông Trần Đình Long sáng lập và điều hành. Hoa Phát là một trong những tập đoàn sản xuất thép lớn nhất Việt Nam.
Tập đoàn Đất Xanh: Được ông Lương Tri Thanh và gia đình quản lý. Đất Xanh là một trong những công ty lớn nhất trong lĩnh vực bất động sản và xây dựng.
Tập đoàn Nova Group: Được ông Bùi Thành Nhơn sáng lập và gia đình ông điều hành. Nova Group chủ yếu hoạt động trong lĩnh vực bất động sản, du lịch và giáo dục.

Công ty gia đình lớn nhất thế giới

Walmart Inc: Công ty bán lẻ lớn nhất thế giới này do gia đình Walton sở hữu và điều hành.
Volkswagen AG: Một trong những nhà sản xuất ô tô lớn nhất thế giới, gia đình Porsche và Piëch đang kiểm soát một phần lớn cổ phiếu.
Berkshire Hathaway Inc: Dù không phải là một công ty gia đình trong nghĩa truyền thống. Nhưng Warren Buffett, người đã dẫn dắt công ty này trong hơn nửa thế kỷ, và gia đình ông có một phần quyền lực đáng kể.
Samsung Group: Một trong những tập đoàn lớn nhất Hàn Quốc, do gia đình Lee sở hữu và điều hành.
Koch Industries: Đây là một tập đoàn tư nhân lớn nhất Hoa Kỳ, sở hữu bởi anh em Koch.
Mars, Incorporated: Công ty sản xuất thực phẩm nổi tiếng này, sở hữu các thương hiệu như M&M, Snickers, và Royal Canin, là tài sản của gia đình Mars.
Luxottica Group: Công ty sản xuất kính mắt hàng đầu thế giới này, sở hữu các thương hiệu như Rayban và Oakley, được kiểm soát bởi gia đình Del Vecchio.
Estée Lauder Companies Inc: Công ty mỹ phẩm hàng đầu thế giới này do gia đình Lauder sở hữu và quản lý.

Xem thêm: Chu trình PDCA là gì?

Qua bài viết của Tanca, hy vọng bạn đã hiểu rõ hơn về mô hình công ty gia đình - một hình thức kinh doanh đầy tiềm năng nhưng cũng không thiếu thách thức. Việc quản lý hiệu quả, khéo léo giải quyết xung đột và chuẩn bị kế hoạch chuyển giao thế hệ kịp thời sẽ giúp doanh nghiệp gia đình vững mạnh và phát triển lâu dài theo thời gian.